Hakim Sanai:
DE ZUIVERE MAN VERENIGT TWEE IN ÉÉN.
DE MINNAAR VERENIGT DRIE IN ÉÉN.
MAAR IK BEN BANG
DAT JOUW ONWETENDHEID EN DOMHEID
JE OP DE BRUG DOEN STRANDEN.
HIJ IS DE VERSCHAFFER
VAN ZOWEL GELOOF ALS WERELDSE GOEDEREN.
HIJ IS NIEMAND ANDERS
DAN DE BESCHIKKER VAN ONS LEVEN.
HIJ IS GEEN TIRAN:
VOOR ALLES WAT HIJ NEEMT,
GEEFT HIJ HET ZEVENTIGVOUDIGE TERUG.
EN ALS HIJ ÉÉN DEUR SLUIT,
OPENT HIJ TIEN ANDERE VOOR JE.
HIJ HOUDT MEER VAN JOU
DAN JIJ VAN JEZELF.
STA OP, HEB GENOEG VAN SPROOKJES.
LAAT JE ONEDELE PASSIES ACHTER EN KOM TOT MIJ.
JE MOET BESEFFEN DAT HET ZIJN LEIDING IS
DIE JE OP HET PAD HOUDT,
EN NIET JE EIGEN KRACHT.
Het leven bestaat door dualiteit. Het levensproces zelf is afhankelijk van tegenpolen. Het leven is als een rivier: om de rivier te laten bestaan zijn er twee oevers nodig. De rivier kan niet bestaan zonder twee oevers om haar te ondersteunen, net zoals de vogel niet kan vliegen zonder twee vleugels en jij niet kunt lopen zonder twee benen.
Het leven heeft dualiteit nodig. Overal zul je het vinden, totdat het ultieme arriveert. Het ultieme, het absolute, of noem het God, overstijgt dualiteit. Maar dan verdwijnt het leven. Dan word je onzichtbaar. Dan heb je geen vorm, geen naam; dan ben je er bovenuit gegaan. Dat is nirvana.
Deze twee dingen je moet begrijpen: het leven kan niet bestaan zonder tegenpolen. Het leven is een dialectisch proces – tussen man en vrouw, tussen duisternis en licht, tussen leven en dood, tussen goed en slecht. Het leven kan niet bestaan zonder deze dualiteit; manifestatie is niet mogelijk zonder dualiteit.
Daarom wordt er een andere visie mogelijk die je kunt begrijpen: als dualiteit verdwijnt, verdwijnt het leven zoals je het kent. Het leven in tijd en ruimte verdwijnt. Dan gaat er een andere deur open. Je beweegt je naar een ander vlak: het vlak van het onzichtbare, het vlak van het mysterieuze, het vlak waar er geen vorm is, geen naam. Alles blijft, maar ongemanifesteerd. Dat heet nirvana, moksha: de ultieme staat van samadhi waar alles verdwijnt.
Als dualiteit de manier van leven is, dan is non-dualiteit de manier van religie – want religie is niets anders dan de kunst om de gemanifesteerde vorm te overstijgen en het ongemanifesteerde binnen te gaan, naar de oorspronkelijke bron te gaan waar we vandaan komen en waar we naar verlangen. Omdat we daar thuishoren. Waar we ook zijn, we voelen ons niet thuis; iets blijft onvervuld. We blijven de oorspronkelijke bron missen, want alleen in de bron is er rust.
De sutra’s van vandaag zijn van immense waarde. Mediteer over elk woord:
DE ZUIVERE MAN VERENIGT TWEE IN ÉÉN.
DE MINNAAR VERENIGT DRIE IN ÉÉN.
De gnostische traditie zegt dat er twee paden zijn om dualiteit te overstijgen, om veelheid te overstijgen, om dit constante conflict tussen leven en dood te overstijgen. Het eerste pad wordt door de gnostici via purgativa genoemd: ‘door zuiverheid’. En het tweede pad wordt via unitiva genoemd:’door eenheid’. De eerste is de weg van meditatie, de tweede de weg van liefde. Het eerste is zen, het tweede is soefisme.
Op het pad van meditatie moet je elimineren, je moet jezelf helemaal leegmaken. Op het pad van de liefde moet precies het omgekeerde proces gevolgd worden: je moet steeds voller worden. Je moet zo vol worden dat je over begint te lopen.
Op het pad van meditatie moet je zo leeg worden dat er niets meer overblijft, je bent gewoon een puur niets. Daarom zegt Boeddha dat er geen ziel is. Hij zegt dat in de ultieme ervaring niets wordt gevonden; er wordt alleen maar niets gevonden. Het is volstrekte leegte, toestand van niet-zelf: anatta. Vandaar dat hij het nirvana heeft genoemd. Nirvana betekent ‘een kaars doven’ – het ego verdwijnt gewoon alsof je een kaars hebt gedoofd. Er blijft niets over.
Alleen als er niets overblijft is er zuiverheid. Als er iets is, is dat onzuiverheid. Als er niets op de spiegel is, dan is de spiegel zuiver: geen reflectie, geen stof, geen inhoud in het bewustzijn.
Niets blijft over om gekend te worden – dan is men zuiver. Dit is via purgativa: doorgaan met elimineren.
De Upanishads zeggen neti neti: dit is niet dat, ook dat is niet dat, noch dit noch dat. Ga door met ontkennen, ga door met ongedaan maken, ga door met elimineren, totdat er niets meer overblijft. En wanneer je die volkomen leegte hebt bereikt, dat is het doel. Dan is alles vrede, alles is stilte. Dan ben je voorbij de dualiteit gegaan, voorbij de veelheid.
In deze staat wordt de waarnemer het waargenomene. Er is geen onderscheid tussen de waarnemer en het waargenomene. Vandaar de beroemde uitspraak van J. Krishnamurti ‘de waarnemer is het waargenomene’: het is de essentie van meditatie. Dan zijn er geen twee – noch de kenner, noch het gekende, geen subject, geen object. Er is er maar één. Maar je kunt het niet eens één noemen, want er is niemand om het één te noemen.
Eén is er, maar volkomen stil en kalm. Je bent er, maar er is niemand om het te verkondigen. Je bent er, maar alsof alles afwezig is, niet aanwezig.
Meer: Osho, Unio Mystica Vol. 1 #5 deel 1
Image by Gerd Altmann from Pixabay