Parigyana

‘Die Acharya Rajneesh leek mij een boeiend figuur.’

Swami Anand Parigyana
(‘Gezegend, voorbij wijsheid’)

Geboren in 1952 in Rotterdam
Ontving sannyas in 1979

Dennendal
Begin jaren zeventig werkte ik op Dennendal, een instelling voor mensen met een verstandelijke beperking in Den Dolder. Daar werd onder leiding van directeur Carel Muller op een alternatieve en vernieuwende manier met de bewoners omgegaan. Er kwam een einde aan dat experiment toen ons paviljoen na een jarenlang conflict in juli 1974 door de politie werd ontruimd. Ik was nog geen 22.
Na de ontruiming en alle media-aandacht kwam de grote leegte. Ik heb op mijn kamer nog minstens een week apathisch voor me uit naar de muur zitten staren. Opgebrand en gedesillusioneerd. Ik wilde maar één ding: weg uit het benauwde Nederland. Samen met mijn ook ontslagen collega Fokko besloot ik een reis naar India te maken.

Naar India
Begin augustus 1974 vertrokken we voor de ruim 8000 kilometer lange tocht over land naar het Beloofde Land van de alternatieve generatie. Via Turkije, Perzië, Afghanistan, en Pakistan kwamen we, na allerlei avonturen, ziekte en visa-moeilijkheden, uiteindelijk aan in het bij Madras gelegen plaatsje Pondicherry, bij de Aurobindo Ashram. We besloten een yogacursus te volgen in de Ananda-ashram in het gehucht Lawspet, niet ver van Pondicherry. Al snel kwam ik erachter dat ik een matige mediteerder was, want hoe ik het ook probeerde, gedachten bleven komen. Na verloop van tijd, ongemakkelijk zittend in een halve lotushouding op een rieten matje op het ashramdak, realiseerde ik me pas wat een hectische, gespannen tijd ik achter de rug had. Na de Dennendalaffaire en de reis om de halve wereld kwam ik langzaam tot rust.

Het regime van de ashram beviel Fokko minder en hij keerde terug naar Nederland. De leider van de ashram, swami Gitanand, was nogal strikt in de leer en keerde zich daarbij onder meer tegen een zekere ‘Acharya Rajneesh’: ‘Ik ben geen goedkope goeroe die het zijn discipelen naar de zin wil maken. Ik ben zeker geen Acharya Rajneesh, die daar in Bombay zijn discipelen allerlei meditaties laat doen en er ook nog een heel scala van Westerse therapieën toestaat. Hij heeft zelfs een methode ontwikkeld waarbij mensen schreeuwen en brullen van alle opgekropte emoties: de‘piss, shout en let go’ meditatie. Hij noemt dit nog steeds spiritualiteit. Voor mij is dit gewoon geldklopperij en hij gooit de hele hindoe traditie te schande door al die westerse hippie-leerlingen van hem zomaar in het heilige oranje van de sannyasin te laten lopen. Dit terwijl ze helemaal de wereld niet verzaken; drugs en seks zijn daar open en bloot toegestaan.’
Zijn opmerkingen maakten me nieuwsgierig. Die Acharya Rajneesh leek mij een boeiend figuur.

Terug naar Europa
Na hersteld te zijn van enige gezondheidsproblemen besloot ik via Bombay terug te vliegen naar Europa. Ik wilde de tussenstop gebruiken om de ashram van Acharya Rajneesh te bezoeken. De anti-reclame had mijn belangstelling voor dit buitenbeentje van de Indiase spiritualiteit flink aangewakkerd. Toen ik, eenmaal in Bombay aangekomen, echter eindelijk het telefoonnummer van zijn ashram te pakken had, kreeg ik te horen dat de Acharya net verhuisd was naar het 200 kilometer oostelijk van Bombay gelegen Poona. Het was kennelijk nog niet mijn tijd om kennis te maken met de man die later als Bhagwan en Osho over de gehele wereld berucht- en beroemdheid zou genieten. Een ontmoeting met hem zou nog zo’n vijf jaar op zich laten wachten.

De Emiliehoeve
Na India maakte ik in 1975 een reis naar de Amerika’s. Ik bezocht onder andere Colombia en verbleef enige tijd in het Esalen-instituut in Big Sur, Californië. Daar maakte ik verder kennis met een therapeutische gemeenschap, gestoeld op persoonlijke-groeiprogramma’s, zoals encountergroepen.Terug in Nederland kreeg ik in Den Haag een baan als staflid bij de Emilie-Hoeve, een destijds bekend therapeutisch instituut voor drugsverslaafden onder leiding van ex-junkies. Ik was er een van de eerste therapeuten zonder notoir drugsverleden. De Emilie-Hoeve bevond zich toen in een periode van sterke verandering. Onder invloed van Danny Yuson, alias Swami Anand Veeresh – die zelf veertien jaar junkie was geweest en in New York en Londen een reputatie had gevestigd als verslavingstherapeut – kreeg het instituut geleidelijk steeds meer een oranje kleur: de kleur van de sannyasins van Bhagwan / Osho.

Ik maakte daar, mede als niet-sannyasin, bezwaar tegen. Ik vond dat mensen die uit een intensief proces van therapie kwamen, niet in het oranje van een minderheidsgroepering hun integratie in de maatschappij moesten proberen te verwezenlijken. Tijdens stafvergaderingen stemde ik daarom tegen de oranje stafleden. Veeresh zou later op advies van Bhagwan zelf een op persoonlijke groei gerichte ashram beginnen in Egmond aan Zee, het Grada Rajneesh Centrum, tegenwoordig Osho Humaniversity.

Van Gruttershoeve naar Anubhava
Op 8 mei 1977 kreeg mijn vriendin Anna onze dochter Ananda, genoemd naar het centrum in het Indiase Lawspet. Anna, Ananda en ik woonden toen nog in Den Haag maar verhuisden kort daarna naar Oost-Voorne. In die periode kreeg ik opnieuw contact met oud-Dennendalmedewerkers, zoals Gerard Wijfjes, die in een commune in Culemborg woonden. Het bleek ons al snel dat we op een lijn zaten wat betreft onze opvattingen over gezamenlijk werken en wonen. De Dennendal-ideologie van ‘gewoon samen menszijn’ baarde als vanzelf haar vruchten.
We hielden contact en wisten uiteindelijk, in september 1978, een boerderij te betrekken in Opende, op de grens van Friesland en Groningen. We doopten het project ‘Gruttershoeve’. Leden van de commune waren naast ons drietal: Gerard Wijfjes, Aris Engel en Maaike Chavanu. Ik kreeg al snel een baan in Vredeveld, een vormingscentrum bij Zeegse in Drenthe, maar zou ook nog enige tijd werkzaam blijven in Den Haag, onder andere met gevangenbewaarders. In Vredeveld was ik de opvolger van Siddhartha van Langen, die zijn hart volgde en koos voor Poona. De ironie wil dat ik mede op grond van mijn weerstand tegen het oranje werd aangenomen, maar na verloop van tijd zelf ook voor het sannyasinschap zou kiezen. Tegen die tijd was ook het klimaat op Vredeveld overigens al aanzienlijk bijgekleurd.

De commune in Opende maakte haar eigen groei door. Ik kreeg contact met het Rajneesh Meditatiecentrum Satnam in Groningen, dat werd geleid door Vino en Vidhan. Gerard, Maaike en Anna volgden mij daarin, Aris volgde zijn eigen weg. Op 27 augustus 1979 vierden wij de verjaardag van Anna in rood-oranje kleding, hoewel geen van ons toen sannyasin was. In oktober 1979 werd ons tweede kind, zoon Ewald, geboren. Niet lang daarna zond ik een brief naar Poona en kreeg mijn sannyasinnaam toegestuurd. Vidhan hing mij in Groningen de mala om.

Ik reisde vervolgens naar Poona om Bhagwan te ontmoeten en kreeg een persoonlijke energiedarshan met hem. Hij gaf mij opdracht de Gruttershoeve te transformeren in een Rajneesh Meditatiecentrum met de naam Anubhava. Begin 1980 kregen Anna, Maaike en Gerard ook per brief sannyas. Gerard ontmoette in Poona Helena, de enige van de toen nog kleine commune die de mala persoonlijk van Bhagwan kreeg omgehangen. In de zomer van 1980 hielden wij de eerste meditaties voor belangstellenden van buiten onze groep, in de lente van 1981 woonden op Anubhava al zo’n twintig mensen onder wie een groot aantal sannyasins.

Van Opende naar Den Haag
De groei van Anubhava tot uiteindelijk meer dan dertig personen dwong ons tot uitbreiding van het bestaande complex, maar dat bleek de voedingsbodem voor een slepend conflict met de Gemeente Grootegast. In 1984 stemde een CDA-meerderheid tegen een oorspronkelijk door B&W voorgesteld legalisatieplan. De Raad van State bevestigde dit besluit, waardoor we onze woonplaats moesten verlaten. Honderdduizenden guldens gingen verloren, omdat er een beschikking tot afbraak werd uitgevaardigd. Het schokkende was dat na ons vertrek alles zo mocht blijven. De openbare verkoop van onze bezittingen, waarbij computers, auto’s enzovoort voor een spotprijsje werden verkocht, trok belangstellenden uit het gehele noorden.

In de zomer van dat jaar verhuisde de commune naar Den Haag, waar we begin 1986 het restaurant De Lounge openden. Even later volgde de opening van de Dansgelegenheid De Tempel. De disco en het restaurant floreerden goed. De commune verhuisde van Den Haag naar een luxe villa in Wassenaar (Zenheuvel), maar in juni 1992 werd de disco verkocht. Ook Zenheuvel werd verlaten en we gingen apart wonen. De officiële banden met Poona waren eigenlijk al in 1984 verbroken, hoewel menigeen persoonlijke banden met de sannyasingemeenschap bleef houden.

Brazilië
Vervolgens kwam vanuit het Amazone-regenwoud in Brazilië de Santo Daime-kerk in ons leven, een mix van milieu-activisme, christelijke rituelen en sjamanisme. Centraal staat het in een rituele context drinken van een extract van ‘de lianen der zielen’, de spirituele thee ‘ayahuasca’. Ik schreef, onder meer voor het tijdschrift BRES, verschillende artikelen op het gebied van ritueel drugsgebruik en zelfonderzoek. Ook was ik betrokken bij een proces dat het Openbaar Ministerie eind 2000 aanspande tegen de distributie van ‘ayahuasca’, omdat de thee een stof bevat die voorkomt op een internationale (Interpol)lijst van verboden middelen. De Santo Daime beriep zich op de vrijheid van godsdienst. De rechter stelde op 21 mei 2001 het Openbaar Ministerie in het ongelijk en bepaalde dat de thee moet worden beschouwd als een sacrament.

Zes jaar geleden kreeg ik een hersenbloeding en werd ook de ziekte van Parkinson bij mij vastgesteld. Ik heb daardoor met ernstige beperkingen te maken, maar zet me nog zoveel mogelijk op allerlei spirituele terreinen in. De belangrijke periode in mijn leven met Bhagwan / Osho vormt daarbij nog altijd een inspiratiebron. Zo heb ik ooit de Daime nog gedronken op de dag, 21 maart, dat hij Verlicht werd.

Wassenaar, 10 januari 2012
Hans Bogers

Lijst