Jarenlang heb ik diep naar binnen gekeken om mijn gewoontes en obsessies tegen te komen die meestal voortkwamen uit mijn opvoeding. Sommige daarvan kon ik ontmoeten, als zodanig herkennen, gedag zeggen en soms afscheid van nemen. Maar sommige gewoonten die ik graag vaarwel had gezegd, bleven in mijn systeem zitten, zoals zelfkritiek. Aangezien ik ben opgegroeid in een calvinistische samenleving, ken ik de mogelijke gewoonten en hang-ups die uit die wortels kunnen voortkomen. Ik heb ze onder de loep genomen en er aan gewerkt. Maar toch, soms word ik ziek van mijn eigen kritische super-ego. Er is altijd veel compassie voor anderen, maar op de een of andere manier ontbreekt die compassie voor mezelf soms.
Onderzoek wijst uit dat mensen met zelfcompassie een grotere psychologische gezondheid ervaren dan mensen die geen zelfcompassie hebben. Zo wordt zelfcompassie positief geassocieerd met levenstevredenheid, wijsheid, geluk, optimisme, nieuwsgierigheid, sociale verbondenheid, persoonlijke verantwoordelijkheid, en emotionele veerkracht. Tegelijkertijd is het geassocieerd met een lagere neiging tot zelfkritiek, depressie, angst, gedachte onderdrukking en perfectionisme.
Zelfcompassie houdt in dat we warm en begripvol zijn naar onszelf wanneer we lijden, falen, of ons ontoereikend voelen, in plaats van onze pijn te negeren of onszelf te geselen met zelfkritiek. Mensen met zelfcompassie erkennen dat onvolmaakt zijn, falen en het ervaren van moeilijkheden in het leven onvermijdelijk is, dus zijn ze eerder geneigd mild te zijn voor zichzelf wanneer ze geconfronteerd worden met pijnlijke ervaringen, dan boos te worden wanneer het leven niet voldoet aan de gestelde idealen. Mensen kunnen niet altijd precies zijn of krijgen wat ze willen. Wanneer deze realiteit wordt ontkend of bestreden, neemt het lijden toe in de vorm van stress, frustratie en zelfkritiek. Wanneer deze realiteit met sympathie en vriendelijkheid wordt aanvaard, wordt een grotere emotionele gelijkmoedigheid ervaren.
Frustratie omdat de dingen niet precies gaan zoals we willen, gaat vaak gepaard met een irrationeel maar doordringend gevoel van isolement – alsof ‘ik’ de enige ben die lijdt of fouten maakt. Alle mensen lijden echter. De definitie van ‘mens’ zijn betekent dat je sterfelijk, kwetsbaar en onvolmaakt bent. Daarom houdt zelfcompassie in dat je erkent dat lijden en persoonlijke ontoereikendheid deel uitmaken van de gedeelde menselijke ervaring – iets dat we allemaal doormaken in plaats van iets dat ‘mij’ alleen overkomt.
Zelf-compassie vereist ook een evenwichtige benadering van onze negatieve emoties, zodat gevoelens niet onderdrukt of overdreven worden. Deze evenwichtige houding komt voort uit het proces van het relateren van persoonlijke ervaringen aan die van anderen die ook lijden, waardoor onze eigen situatie in een groter perspectief wordt geplaatst. Het komt ook voort uit de bereidheid om onze negatieve gedachten en emoties met openheid en helderheid waar te nemen, zodat ze in aandachtig bewustzijn worden vastgehouden. Meditatie is een niet-oordelende, ontvankelijke geestestoestand waarin men gedachten en gevoelens observeert zoals ze zijn, zonder te proberen ze te onderdrukken of te ontkennen. We kunnen onze pijn niet negeren en er tegelijkertijd compassie mee hebben. Tegelijkertijd vereist meditatie dat we ons niet ‘over-identificeren’ met gedachten en gevoelens, zodat we verstrikt raken en meegesleurd worden door negatieve reactiviteit.
Dus, telkens als ik voel dat mijn zelfkritiek te groot wordt om te negeren, haal ik diep adem: adem in… adem uit. Omarm het gevoel van pijn van binnen; je bent niet perfect, maar het is OK!
Acceptatie is het startpunt op het pad naar je hart. Het accepteren van de delen waar je niet zo gelukkig mee bent is een grote uitdaging. Maar die niet accepteren is wat je ondermijnt, wanneer je geluk en vervulling in je leven probeert te creëren.
Antar Marc
Eerder verschenen in Osho News.