Omdat de hersenwetenschappers steeds gedetailleerder in het BREIN kunnen kijken, aldus de cognitieve neurowetenschapper Simon van Gaal(UvA), is de vraag der vragen ‘Wat is Eigenlijk BEWUSTZIJN’ opeens weer actueel geworden. Hij zegt hierin, recent weergegeven in een artikel in de Volkskrant in de rubriek wetenschap, dat alle experimenten die hij doet, uiteindelijk gaan over die ene vraag: hoe komt het dat je van sommige dingen bewust bent en van andere niet?
Nog altijd is er een groot contrast tussen de Westerse focus op bewustzijn, het z.g. brein-bewustzijn, en de Oosterse focus, zoals blijkt uit de visie die Osho over bewustzijn uiteenzet in aansluiting op de vermeldingen van de neurowetenschapper.
Hij noemt testjes waarbij aan proefpersonen heel kort gezichten worden getoond op een beeldscherm, al dan niet verstopt tussen plaatjes. Soms is een proefpersoon zich er niet van bewust dat er een gezicht was, terwijl het relevante hersengebied wel oplichtte. Het brein wist het dus wel, maar het leidde niet tot een bewuste ervaring.
Ook wordt je bewustzijn vorm gegeven door de voortdurende interactie tussen lichaam, brein en omgeving en mijn algemene gedachte is dat het een complex netwerk is van interacterende hersengebieden, op bepaalde momenten een geheel vormend, waarin de onderdelen informatie gaan uitwisselen.
Mijn iPhone heeft ook communicerende eenheden die informatie heen en terug sturen, dus waar is het bewustzijn? Of hebben hersencellen iets extra’s dat ze noodzakelijk maakt voor bewustzijn? Maar ik weet dat niet en denk dat bewustzijn specifiek is voor levende wezens. We verwarren het nogal eens met: intelligent. Naarmate machines intelligenter worden, zouden ze op een gegeven moment vanzelf ook bewustzijn krijgen.
Maar ik denk dan toch: muizen zijn ook niet slim, maar ze hebben wel degelijk bewustzijn.
Het is raadselachtig, maar we zijn de laatste tien, twintig jaar wel veel verder gekomen. Op de vraag, nog steeds niet precies te kunnen zeggen wat bewustzijn is, geeft hij aan het te vergelijken met de vraag: wat is precies leven? Biologen en filosofen hebben zich generaties het hoofd over die vraag gebroken. Maar nu weten ze zoveel van DNA, voortplanting en evolutie, dat die vraag vrijwel nooit meer wordt gesteld.
Misschien gaat het met bewustzijn net zo, want we snappen inmiddels veel beter wat er gebeurt als je bijvoorbeeld in coma raakt, of hoe bewuste informatie verwerking verschilt van onbewuste verwerking. Het kan best dat de vraag wat bewustzijn is door zulke ontwikkelingen steeds meer vervaagt.
Osho over de essenties van bewustzijn:
Je was een kind, daarna een jonger iemand en daarna een oudere. Alles bewoog en toch is je bewustzijn nog steeds hetzelfde. Je doet een ochtendwandeling, bent op een bepaalde manier in beweging, je lichaam en je mind bewegen, maar je bewustzijn is nog steeds hetzelfde. Want als je je ogen sluit en je kijkt naar binnen, is het altijd hetzelfde. Alle veranderingen zijn uiterlijke verschijnselen en in het centrum ben je nog altijd hetzelfde.
Er zijn drie staten van bewustzijn: wakker zijn, dromen en diepe, droomloze slaap, het wiel waarin de mens beweegt. Vele dingen zijn in het menselijk bewustzijn gebeurd, in de menselijke cultuur en in de beschaving.
De eerste, het wakker zijn, schept zijn eigen cultuur, eigen beschaving; het Westen vertegenwoordigt het. De tweede vorm, het dromen, vertegenwoordigt het Oosten. Daarom vindt de Westerse mind het heel moeilijk te communiceren met de Oosterse mind.
Het wakend bewustzijn is objectief, het denkt aan het object, de uitwendige realiteit, in een vorm van concentratie, krachten door de Westerse mind ontwikkeld en vandaar uit het ontstaan van wetenschap. Het Oosten heeft aan deze vorm weinig aandacht besteed en kon geen wetenschap laten ontstaan.
Het Oosten denkt in termen van dromen, van het innerlijk, van het subjectieve, denken met gesloten ogen. Het Westen, met open ogen, concentreert, de Oosterse mind mediteert. Daarom vind je in het Oosten visionairen, mensen die vanbinnen geweldige openbaringen hebben ervaren, maar het niet kunnen bewijzen, want de ervaring blijft individueel. De Westerse nadruk ligt op het objectieve, het algemene, en wat je waarneemt, kunnen anderen ook zien.
De derde staat gebeurt bij beide. In de droomloze slaap verdwijn je als ego, en zo totaal dat je het ’s morgens je niet kunt herinneren. Je wordt er door verjongd, gaat naar de bron, weer in contact met het oorspronkelijke bewustzijn, je basis. Je bent niet meer mens, Hindoe, Christen, man of vrouw, zwart of wit, oosters of westers. – elk onderscheid verdwijnt. Je bestaat, maar zonder identiteit, met een geweldig gevoel van vredigheid uit een droomloze slaap komend. In diepe meditatie ga je de derde staat kennen en kun je de droomloze slaap gewaar worden.
Er is een vierde staat, het thuis. Waken is objectief, naar buiten gericht. Dromen is tussen het uiterlijke en het innerlijke, een schakel tussen waken en diepe slaap. De vierde is zowel innerlijk als uiterlijk, noch de een noch de ander, het overstijgt beide, het is totaal, niets is uiterlijk, niets is innerlijk, het is noch een belevenis noch iemand die het beleeft. Het prachtige ervan is dat je kunt leven in de wereld en er geen deel aan hebben. De vierde is de basale en fundamentele staat, de oorsprong, waaruit de andere drie, de vertakkingen, zijn ontstaan.
De mind en het bewustzijn zijn twee toestanden, twee fasen van hetzelfde fenomeen. Bewustzijn is vloeibaar, stromend, als water; de mind is als een rots, als ijs`. Water kan ijs worden en ijs kan weer smelten.
Probleem is dat je bewustzijn vol zit met herinneringen, zich met het brein blijft identificeren, het altijd maar blijft prikkelen waardoor herinneringen je blijven overspoelen.
Het gezegde, ‘sterf naar het verleden,’ betekent, ‘wees niet geïdentificeerd met het brein.’
Die ware kern, je wezen, is iets dat boven beide uitstijgt, iets transcendentaals. Dat wezenlijke bestaat enkel uit gewaarzijn, uit getuige zijn, waakzaam zijn. Het is zuiver bewustzijn, het is een spiegel, maar hecht zich nooit aan een weerspiegeling, het blijft leeg, het betekent leeg zijn.
En het hart is het waakzame bewustzijn in je, want het hart is altijd één.
Ga in de nacht op de aarde liggend naar de sterren kijken, verdwijn erin , denk niet aan namen van sterren en wat je over ze weet, en plotseling is er dan een gemeenschappelijkheid. De sterren laten hun licht in je binnendringen en jij voelt een uitdijing van bewustzijn.
Uit Osho: I am That, The sun rises in the evening, Tantra Vision, The Book of Wisdom, The Supreme Doctrine.
Een bijdrage van Prem Abhay.