Boeddha zegt: ‘Het leven is gemakkelijk voor iemand die zonder schaamte is.’
Onthoud, wanneer Boeddha schaamte zegt, bedoelt hij niet schuldgevoel. Schaamte is een totaal ander fenomeen. Schuld wordt door anderen opgelegd; schaamte is je eigen ervaring. Schaamte is innerlijk, schuld komt van buitenaf. Schaamte komt niet door anderen, maar door je eigen inzicht: ‘Wat doe ik mijzelf ik aan? Wat doe ik met mijn leven? Hoe verspil ik het?’ Het heeft niets te maken met de priesters, christelijk, hindoeïstisch of Mohammedaans. Het heeft te maken met je bewustzijn. Het heeft niets te maken met de morele codes van een samenleving. Het heeft iets te maken met je bewustzijn, niet met je geweten.
Schuldgevoel maakt deel uit van het geweten, en het geweten wordt door anderen gecreëerd. Je hebt een Hindoe-geweten en een Mohammedaans-geweten en een Jaina-geweten, maar bewustzijn is gewoon bewustzijn. Er is niets zoals een Hindoe-bewustzijn of een Mohammedaans-bewustzijn. Bewustzijn maakt je bewust van wat je jezelf aandoet. En wanneer je ziet dat je enorme groeimogelijkheden vernietigt, ontstaat er schaamte in je. Je begint een diepe angst te voelen, en die angst is nuttig voor groei, die pijn is nuttig voor groei. Het brengt je, voor de eerste keer, een visie van het mogelijke, een glimp van de pieken.
Schuldgevoel zegt alleen dat je een zondaar bent. En het gevoel van schaamte laat je eenvoudigweg zien dat je geen zondaar hoeft te zijn, dat je bedoeld bent om een heilige te zijn. Als je een zondaar bent, is dat alleen omdat je je er niet van bewust bent; je bent geen zondaar omdat de maatschappij een bepaalde moraal volgt en jij die niet volgt. Alle moraliteiten zijn niet moreel, en iets wat moreel is in het ene land is niet moreel in een ander land. Iets dat in de ene godsdienst moreel is, is dat in een andere godsdienst niet. Iets dat vandaag moreel is, was dat gisteren niet. Moralen veranderen, moralen zijn gewoon willekeurig. Maar bewustzijn is eeuwig, het verandert nooit. Het is eenvoudigweg het absolute – de waarheid.
Als je eenmaal een beetje meer bewust bent, begin je te voelen wat je jezelf en anderen hebt aangedaan. Die ervaring brengt schaamte met zich mee, en schaamte is goed en schuld is slecht. Bij schuld weet je diep van binnen dat het allemaal onzin is. Bijvoorbeeld, in de Jaina-religie is ‘s nachts eten een zonde. Als je als Jaina geboren bent en soms ‘s nachts eet, zul je je erg schuldig voelen; terwijl je heel goed weet – als je intelligent genoeg bent zul je het weten – dat dit dwaas is, er kan geen zonde zijn in ‘s nachts eten. Maar toch zal je geweten je prikken, omdat het geweten gemanipuleerd wordt door de priester, door de machten van buitenaf die jou overheersen.
Daarom creëert schuldgevoel een dubbele persoonlijkheid in je: aan de oppervlakte ben je de ene persoon en diep van binnen ben je een andere — omdat je de zinloosheid ervan kunt zien, de onzin ervan. Je wordt gespleten — schuld creëert schizofrenie. En de hele mensheid lijdt aan schizofrenie om de eenvoudige reden dat we schuld hebben gecreëerd, zo veel en zo diep dat we iedere mens in tweeën hebben gedeeld. Een deel van hem is sociaal, formeel. Hij gaat naar de kerk en volgt de regels voor zover die haalbaar zijn. Hij houdt een bepaalde façade, een bepaald gezicht, en via de achterdeur gaat hij verder met een totaal ander leven – precies het tegenovergestelde van wat hij predikt, precies het tegenovergestelde van wat hij prijst.
Het idee van schaamte creëert nooit een conflict in je, het creëert nooit een splitsing. Het creëert een uitdaging, het daagt je uit, het daagt je lef uit. Het zegt tegen je: ‘Stijg er boven uit — want dat is je geboorterecht. Reik naar de pieken, ze zijn van jou. Die zonverlichte pieken zijn jullie echte thuis, en wat doen jullie in deze donkere valleien, kruipend als beesten? Jullie kunnen vliegen — jullie hebben vleugels!’ Schuld veroordeelt dat wat verkeerd in je is. Het idee van schaamte maakt je bewust van dat wat mogelijk is. Schuld brengt steeds weer je verleden naar boven — belast je met het verleden. En het idee van schaamte brengt de toekomst naar je toe, het maakt je energie vrij. Ze zijn totaal verschillend.
Osho, The Dhammapada, Vol 7 # 3