Rond tuimelen in het gat van de leegte

Hyakujo, the Everest of Zen, met Basho’s Haiku’s.

In Hyakujo the Everest of Zen bespreekt Osho het begrip ‘plotselinge verlichting’ (‘sudden enlightenment’) van de Chinese Zen meester Hyakujo. Dit verschijnsel kan plaatsvinden doordat een geleidelijke voorbereiding de juiste voedingsbodem heeft gecreëerd. Er vindt dan in de omgeving die ontstaan is een verlichting of een inzicht plaats waardoor men na jaren van zoeken als door een lichtflits getroffen wordt. 
Hyakujo’s tweede markante bijdrage aan Zen was het stichten van kloosters om de omgeving te creëren waar men het boeddha-zijn kon realiseren. Het waren plekken waar duizenden mensen bij elkaar gekomen waren met een hele duidelijke richting, met een diepe drang om de boeddha te worden.  Werk en meditatie gingen er hand in hand, er heerste een klimaat om de realisatie te laten gebeuren, er heeft zich een energieveld voor verlichting gevormd. Hyakujo creëerde ook de Chinese theeceremonie waarbij iets gewoons als thee drinken een meditatie werd. Deze structuur gaat in zen kloosters tot op de dag van vandaag door.

Osho illustreert Hyakujo’s inzicht met het volgende beeld . ‘Als je een huis, een tuin, een schildering of een gedicht wilt realiseren, gaat dat tijd kosten. Er is echter een ding dat geen tijd kost omdat het de tijd voorbij is en dat is je boeddha-zijn. Je springt gewoon uit de tijd en je ontdekt jezelf zoals je altijd geweest bent en je altijd zult zijn – je intrinsieke natuur.’
Osho wijst er daarom in dit boek op dat iedereen al een boeddha is. Geen meester, zo zegt hij, kan je iets geven; hij kan alleen je valse overtuigingen wegnemen. 

Hyakujo had in zijn tijd te maken met wijze mensen die vol waren van de geschriften van Gautama de Boeddha. Ze maakten daar stevig studie van en stonden zeer sceptisch ten opzichte van zen. Zo sprak een van hen zich als volgt uit tegen Hyakujo: ’Jullie zen meesters tuimelen veel rond in het gat van de leegte.’
Osho geeft aan dat deze geleerde hiermee al zijn scepticisme uitdrukt. En hij vervolgt: ‘Geleerden denken altijd dat mensen die mediteren hun tijd verdoen door gewoon stil te zitten en niets te doen. Geleerden denken dat ze groots werk verrichten door geweldige denk- en filosofiesystemen te creëren en deze mediterenden zitten gewoon met hun ogen gesloten. Voor de geleerden lijken mensen die mediteren gewoon luie mensen die een goed woord gevonden hebben, meditatie, alleen om hun luiheid te verbergen. Deze geleerden kwamen dan bij Hyakujo met zogenaamde geïnteresseerde en intelligente vragen, maar in werkelijkheid wilden ze hem belachelijk maken.

Echter, zij konden Hyakujo echt niet klein krijgen. Die wist hen maar al te goed van repliek te dienen. En hij gebruikt daarbij de woorden van de geleerde zelf. Zonder beledigd te zijn zegt Hyakujo tegen de geleerde dat zij het juist zijn die in het gat van de leegte rond tuimelen. Immers: wat zijn geschriften anders dan papier met inkt? Het zijn woorden die door iemand anders gesproken zijn, maar die woorden zijn altijd leeg. Zodra ze het papier bereiken en de inkt, hebben ze totaal geen leven meer in zich.
Daarna wijst Osho erop dat we er niet op uit zijn om in leegte rond te tuimelen, maar dat we bezig zijn om leegte te worden. We genieten van leegte omdat leegte onze natuur is. 

In dit boek staan ook verschillende haiku’s waar Osho een groot liefhebber van is, vooral van die van Basho. Er staan weinig woorden in een haiku, er wordt met die woorden een beeld geschilderd dat veel meer zegt. 
Bijvoorbeeld deze, van Basho:

For this morning tea
a monk sits in utter silence –
confronted by chrysanthemums

Voor zijn ochtendthee
zit een monnik volkomen stil –
geconfronteerd door chrysanten

Het boek Hyakujo the Everest of Zen is verkrijgbaar via internet en als audiobook.

Boekbespreking van Donna van der Steeg.