Osho,
Was het verlangen van Rabindrinath zijn creatieve angst, datgene wat uiteindelijk een obstakel werd voor zijn verlichting? Ben ik ook voorbestemd om te sterven met tranen in mijn ogen en een zak vol liederen?
Een dichter is niet op zoek naar de waarheid. Hij is op zoek naar schoonheid, en door het zoeken naar schoonheid is nog nooit iemand verlicht geraakt. Men kan een groot dichter worden, een groot schilder, een groot zanger, een groot danser; maar op het pad van de schoonheid is verlichting niet mogelijk. De zoeker van de waarheid, en alleen de zoeker van de waarheid bereikt verlichting. En dit is het wonder van verlichting, dat wanneer je eenmaal de waarheid hebt ontdekt, schoonheid, het goede en alles wat waardevol is, eenvoudigweg voor je beschikbaar worden. Schoonheid kan niet tot verlichting leiden, maar verlichting opent je ogen, voor alle dimensies! En alle richtingen!
Rabindranath Tagore
Rabindranath was heel dicht bij de verlichting, maar hij was niet op zoek naar verlichting. Hij was op zoek naar het mooie. En de zoektocht naar het mooie is, diep van binnen, de zoektocht naar het uitdrukken van schoonheid: in woorden, in muziek, in dans, in elke vorm van creativiteit. De zoeker naar schoonheid is eigenlijk op zoek naar een visie die hij kan reproduceren, in zijn poëzie, in zijn lied, in zijn schilderij. De zoektocht is altijd innerlijk, maar het doel ligt ergens erbuiten.
En dat is het probleem voor alle grote creatieve mensen. Ze komen tot kennis, maar dan wordt expressie moeilijk. Ze ervaren schoonheid, maar hoe kunnen ze die delen? Je kunt een roos zien en plotseling overweldigd worden door haar schoonheid, maar hoe deel je die? Hoe druk je die uit?
Het gaat de kunstenaar om expressie; het gaat de zoeker om ervaring. Geen van beiden is in staat om er uitdrukking aan te geven, maar omdat de zoeker naar waarheid zich volledig bezighoudt met ervaren, komt hij tot verlichting en kan hij sterven met een glimlach op zijn gezicht. Met vervulling, of hij er nu iets over heeft kunnen zeggen of niet! Daar gaat het hem niet om, dat is niet zijn angst, zijn bezorgdheid.
De kunstenaar komt er ook achter wat hij zoekt, maar zijn probleem is dat hij in wezen op zoek is naar schoonheid om zich uit te drukken. En expressie is bijna onmogelijk. Je kunt hooguit een beetje stotteren – al je liedjes zijn gestotter van grote dichters. Voor jou zien ze er prachtig uit, immens betekenisvol en veelzeggend, maar voor de dichter weet hij dat hij gefaald heeft.
Alle artiesten, zowel in het Oosten als in het Westen, hebben een immense mislukking gevoeld. Ze hebben hun best gedaan en ze hebben grote kunstwerken gemaakt. Voor ons zijn het grote kunstwerken, maar voor hen zijn het verre echo’s van hun ervaring! Daarom sterven ze ofwel als gekken… bijna zeventig procent van de schilders, dansers en dichters is gek geworden.
Ze hebben zich te veel ingespannen. Ze hebben te veel spanning in hun wezen gebracht, zodat ze een zenuwinzinking kregen. En veel kunstenaars hebben zelfs zelfmoord gepleegd. De wond van mislukking werd ondraaglijk. Het werd te moeilijk om nog langer te leven en steeds maar weer dezelfde wond en hetzelfde gevoel mee te dragen. Dan was het beter om zichzelf te vernietigen. En degenen die niet gek zijn geworden of zelfmoord hebben gepleegd, zijn ook niet op een gelukzalige manier gestorven.
In het Oosten hebben we de ultieme waarden gedefinieerd als drie: satyam, shivam, sunderam. Satyam betekent waarheid, dat is het hoogste. De zoeker, de mysticus, volgt dat pad. Dan komt shivam: goedheid, deugd. De moralist, de heilige, de wijze, zij volgen dat pad. En sunderam betekent schoonheid. De dichters, de zangers, de muzikanten, zij volgen dat pad.
Zij die de waarheid bereiken, komen automatisch te weten wat goed en mooi is. Zij die het goede volgen, komen noch te weten wat waar is, noch wat schoonheid is. De volgelingen van het goede, de moralisten, de puriteinen, bereiken ook nooit verlichting. Het enige wat ze bereiken is een onderdrukte persoonlijkheid. Heel mooi aan de oppervlakte, maar diep van binnen heel lelijk. Ze hebben een grote reputatie, eer, respect, maar van binnen zijn ze hol.
De mensen die sunderam, schoonheid, volgen, zijn van binnen vervuld, volkomen vervuld. Maar hun ellende is dat dat niet hun doel is, gewoon vervuld zijn. Ze willen dat alles wat ze ervaren hebben in taal wordt omgezet, in schilderijen, in beeldhouwkunst, in architectuur! Daarom blijven ze verontrust, ook al hebben ze mooie ruimtes ervaren.
De mensen die schoonheid volgen zijn meestal niet erg respectabel, niet in dezelfde zin als de heiligen dat zijn. Het zijn heel natuurlijke mensen, heel liefdevol en heel beminnelijk. Maar ze hebben geen ego, geen idee van heiliger-dan-gij. Ze blijven gewoon eenvoudig en normaal.
Deze drie waarden worden al eeuwenlang afzonderlijk gevolgd. Dus de mensen die verlicht zijn geworden hebben nooit geschilderd, hebben nooit mooie beelden gemaakt, hebben nooit muziek gecomponeerd, ze hebben nooit gedanst. Ze hebben nooit de dictaten van de maatschappij gevolgd, ze hebben nooit de conventies van de maatschappij gevolgd. Daarom zijn de meesten van hen gekruisigd, vergiftigd, gedood. Omdat mensen willen dat je een puritein bent, een moralist. In de ogen van mensen is moraliteit een sociale waarde, waarheid niet. Schoonheid is voor vermaak, dat nemen ze niet serieus.
Ik wil dat je een zoeker naar de waarheid wordt, maar wanneer je de waarheid bereikt hebt moet je niet zonder liederen en dansen zijn. Schoonheid heeft een iets lagere waarde dan waarheid, maar de man van de waarheid kan schoonheid duidelijker uitdrukken dan de dichter, dan de schilder. Voor het hogere is het lagere altijd begrijpelijk – niet andersom.
De man die waarheid heeft bereikt, moet er ook voor zorgen dat zijn leven goddelijkheid, goedheid uitstraalt. Het moet niet in overeenstemming zijn met de moraal van de maatschappij, dat kan niet. Want die moraal is gecreëerd door blinde, onbewuste mensen, net als een regel. Voor de man van de waarheid is het geen regel: het is gewoon zijn leven!
In volledige naaktheid moet hij zijn leven beschikbaar maken voor het bestaan, voor mensen, zodat de gewone conventionele moraal langzaam verandert in een echte en authentieke moraal van een man die de waarheid kent.
Hij zou er een punt van moeten maken, omdat hij tot een hoogte is gestegen vanwaar hij schoonheid in haar absolute glorie kan zien! Hij kan vele rijkdommen bijdragen aan het bestaan. Elk van zijn woorden kan een gedicht op zich zijn. Elk van zijn stiltes kan hemelse muziek worden. Elk van zijn gebaren kan wijzen op het mooiste fenomeen. Gratie.
Maar dat is tot nu toe niet zo geweest. Ze hebben allemaal afzonderlijk hun weg gevolgd. Ik wil dat mijn mensen de waarheid zoeken, want door die te zoeken komen de andere twee vanzelf beschikbaar. Maar vergeet niet, wanneer je de waarheid hebt ervaren, dat het bij je mededogen hoort om de mensheid nieuwe dromen van goedheid te geven, nieuwe visies op moraliteit, ethiek, die niet van de markt zijn, die niet alleen regels zijn! En hij moet niet vergeten dat zijn waarheid zo diep in hem zit, dat de onbewuste mensen er niet van kunnen proeven. Hij moet schoonheid creëren in alle mogelijke dimensies.
Osho: The Razor’s Edge #10
Afbeelding: Wikimedia Commons.