Verlegenheid is altijd een bijproduct van een heel erg subtiel ego. Verlegenheid is nooit het probleem; het is een symptoom – dat je een heel subtiel ego hebt. Dus met het bekende is het oké; in het onbekende schuilt er gevaar. Met het vertrouwde kun je overweg – het ego weet wat het moet doen en hoe het aan de macht moet blijven. Met het onbekende, met het onbekende is het ego verloren omdat het niet overweg kan met het onbekende.
Dus gaat het krimpen, trekt het zich terug en dat krimpende gevoel wordt verlegenheid genoemd. Verlegenheid maakt altijd deel uit van het ego. Hoe egoïstischer iemand is, hoe verlegener hij is, omdat hij zich niet open kan stellen voor nieuwe situaties, omdat nieuwe situaties kunnen aantonen dat hij een dwaas is. Die nieuwe situaties kunnen je in verlegenheid brengen, die nieuwe situaties kunnen de grond van onder je voeten vandaan halen.
Dus verlegenheid is nooit echt een probleem – alleen maar een symptoom. Maar door de eeuwen heen heeft men gedacht dat het een goede kwaliteit was omdat het ego daardoor beschermd wordt. We denken dat een verlegen mens een goed mens is. Hij is niet agressief, maar dat klopt niet! Zijn agressie is heel subtiel. Dus hij houdt zich afzijdig, hij blijft altijd op afstand. Die afstand is maar een strategie: als het hem te veel wordt, kan hij altijd ontsnappen.
Hij raakt er nooit bij betrokken, hij blijft aan de buitenkant en doet alsof ‘ik verlegen ben, daarom sta ik niet in de menigte, ga ik niet in mensen stappen, niet communiceren met nieuwe mensen, niet omgaan – omdat ik verlegen ben.’ Die verlegenheid legt alleen maar iets uit, iets algemeens. Ze brengt veel ter sprake, maar fundamenteel en vooral dekt ze het ego.
Vrouwen zijn verlegener dan mannen omdat ze erg egoïstisch zijn. Maar door de eeuwen heen heeft men ze heel erg geprezen om hun verlegenheid, vooral in het Oosten. Over een verlegen vrouw is men van mening dat ze een echte vrouw is. Ze kijkt altijd omlaag, verstopt zich, altijd met tekenen, neemt nooit enig initiatief. De westerse vrouw is in de ogen van de oosterse vrouw een beetje ongecultiveerd, vulgair, ze ziet er te mannelijk uit omdat ze niet verlegen is.
Maar de oosterse vrouw is erg egoïstisch. Haar verlegenheid is alleen een façade, een mooi masker. Dus denk niet dat verlegenheid het probleem is – dat is het niet. Als je echt naar het probleem wilt kijken, kijk dan naar het ego en daar zal je het vinden, daar is de bron. En als je eenmaal de juiste oorzaak begrijpt, kan er gemakkelijk iets veranderen. Je kunt het symptoom wel blijven bestrijden maar dan zal er niets veranderen.
Het bewuste maakt slechts een tiende deel uit van de hele bewustzijn, negen tiende daarvan is het onbewuste en het bewuste raakt verdronken in het onbewuste. Vandaar dit gevoel. Maar dit is prachtig. Het bewuste moet verdrinken in het onbewuste. Als het eenmaal is verdronken in het onbewuste, zul je een nieuw soort integratie hebben. Dan zul je niet in twee compartimenten zijn onderverdeeld, je zult één worden. Maar de angst zal er zijn. Je voelt je als iemand die verdrinkt en geen hulp krijgt en er niet uit kan komen.
Het onbewuste is donker en diep, en het bewustzijn is iets kleins, hulpeloos, maar zodra het bewustzijn is verdronken in het onbewuste gebeuren er twee dingen. Ten eerste: je bent niet meer verdeeld, je bent niet meer schizofreen. Je wordt één, geïntegreerd. Het tweede wat er gebeurt, is dat het bewuste, eenmaal verdronken in het onbewuste, zijn kwaliteit van bewustzijn aan het onbewuste overdraagt. Het is net als een suikerklontje dat in water verdrinkt – het water wordt zoet.
Zodra het onbewuste het bewustzijn in zich opneemt, verspreidt het licht daarvan, het licht van het bewuste, zich overal.
Het verlicht het onbewuste. En beide zijn grote stappen naar realisatie. Sta het toe. Ontspan, laat je gaan…
Osho, The Madman’s Guide to Enlightenment.
Toespraken van 1-6-78 tot 30-6-78 (Darshan Diary).
Artikel verschenen op de website van de Vereniging van Verlegen Mensen.