Het gaat ons gemakkelijk af om anderen te beoordelen en zelfs onze moraal op te leggen. We zijn ons meestal niet bewust van hoe diep deze conditioneringen in ons verankerd liggen. Elk moment doet er zich wel iets voor waarover we een moraliserende opmerking kunnen maken. Bijvoorbeeld is er momenteel protest tegen de mensen die de oplaad-palen voor elektrische auto’s in beslag blijven nemen. (De Volkskrant 28-11-18: Elektrische rijders: ‘Geef laadpaalklevers een boete.’). Ook als de auto al helemaal vol met de benodigde elektrische energie zit, blijven mensen nog aan de oplaadpaal verbonden staan met hun auto. Zo zijn ze de komende uren verzekerd van een gratis parkeerplaats, lijkt de logische conclusie te zijn. Al snel rollen de woorden als ‘asociaal’ ‘egoïstisch’ en ‘hufterig gedrag’ over de tafel. Het lijken redelijke etiketten en ze worden door iedereen gemakkelijk herhaald en verspreid.
Maar door het te veroordelen maak je er geen einde aan, je zorgt alleen voor een negatieve stemming. Als er een negatief klimaat heerst, zullen mensen niet opengaan om hun bewustzijn te vergroten en hun gedrag bij te stellen. Als er gemoraliseerd wordt, gaan mensen daarentegen meestal in de verdediging en verharden zij, ze sluiten zichzelf af. Een systeem van boetes geven, zoals in de Volkskrant wordt bepleit, zal tijdelijk helpen, maar het zal op den duur niet afdoende zijn. Het is de bekende behavioristische manier van via straf iemand iets af proberen te leren.
Osho geeft in het boek Moral, Immoral, Amoral aan ‘dat het aankweken van moreel gedrag, overeenkomstig speciale codes, weinig zin heeft. Het is iets wat opgelegd wordt en blijft daarom beperkt tot de buitenkant. De sleutel ligt in grotere bewustwording. Op basis daarvan zal het zoeken naar waarden die passen in de huidige wereld waarin we leven, iets wezenlijks opleveren.’
Pas als er op dieper niveau een onderstroom van besef in ons is dat we andere mensen niet, onnodig, in de weg willen zitten, kan er op dit gebied meer duurzaam gedrag ontstaan. We ervaren die anderen dan als medeburger die in dezelfde maatschappij graag ook gebruik wil maken van de beschikbare voorzieningen. Als we ruimte maken voor onze medeburger kan dat een oprecht gevoel van blijheid geven, van iets delen in plaats van de ander als een concurrent te zien die we snel voor moeten zien te zijn en blijven. Als we gevoed worden door het inzicht dat we, met dank, alleen zoveel nemen als we nodig hebben, is er geen sprake van sturing van buitenaf. Dan zijn we dankbaar voor wat het leven ons geeft en dat vinden we ruim voldoende.
Moraliseren is aan de orde van de dag. Osho werpt er in dit boek zijn eigen bijzondere licht op. Moral, Immoral, Amoral, What is Right and What is Wrong? is in Nederland bij de boekhandel te bestellen.