Ma Anand Sheela werd vorig jaar geïnterviewd door Vogue India n.a.v. de documentaire ‘Searching for Sheela’ op Netflix India. De interviews geven een inkijkje in hoe Sheela de wereld van Osho beleefde en hoe mensen in India tegen haar aankijken.
De interviewster Shalini Shah zat te wachten op haar kans om Sheela Birnstiel (beter bekend als Ma Anand Sheela) te interviewen terwijl een ander interview ten einde liep. De goedbedoelende interviewer vroeg Sheela of ze wroeging voelde als ze op haar leven terugkeek. Ze antwoordde met een kleine verhandeling over de zinloosheid van terugkijken. Tien minuten later, in een hotelkamer boven, was het, samen met Shakun Batra, haar beurt om Sheela te interviewen.
Sheela Birnstiel
Ze bracht de neiging van interviewers ter sprake om te zoeken naar wroeging. Ze zou dezelfde weg zijn ingeslagen als ze niet net getuige was geweest van de brute uithaal waardoor ze het idee snel had laten varen.
Sheela: ‘Mensen stellen die vragen omdat ze een leven vol spijt leiden. Ik word daar moe van. Ik heb haar vandaag twee of drie keer gezegd, nee, ik beantwoord ze niet. Maar dan krijg je middelmatige interviews.
Op de een of andere manier houden mensen niet van kracht. Ze willen dat mensen zich voortdurend verontschuldigen. Mensen zoeken een boosaardig standpunt. Die heb ik niet te bieden. Die heb ik niet.’
Terwijl de Netflix-documentaireserie Wild Wild Country uit 2018 gebaseerd was op de controverse rond de commune die Osho in 1981 opzette in Wasco County, Oregon, kwam Ma Anand Sheela daarin als grote ster naar voren. Sheela was zijn assistente en meest vertrouwde luitenant, en de serie was grotendeels gebaseerd op haar verslag van de gebeurtenissen. Haar kwinkslagen bereikten meme status (‘tough titty’), en hoewel ze veroordeeld werd in een bio-terreurzaak uit 1984 werden haar dialogen popcultuur-goud, zoals ‘Ze hebben hun lesje nog niet geleerd…’
Met de uitzending van ‘Searching for Sheela’ op Netflix was ze terug op het scherm. De serie volgt haar terwijl ze na meer dan drie decennia door India reist en vrienden en familie ontmoet.
Shakun Batra: ‘Wild Wild Country ging over wat er is gebeurd in Oregon. Het probeerde echt alle feiten boven tafel te krijgen en was een stuk onderzoeksjournalistiek. Dit gaat meer over de persoon en probeert een intieme blik te werpen op Sheela’s reis door India na 34 jaar.’
De serie richt de blik ook naar buiten. Nu de schijnwerpers weer op haar gericht zijn, hoe reageert de maatschappij op haar? Hoe zijn de dingen veranderd. Tegelijkertijd zijn er verschillende stemmen geweest, afhankelijk van naar wie je luistert – er zijn 15-jarige kinderen die haar als een popicoon beschouwen, er zijn vrouwen die haar als een toonbeeld van feminisme beschouwen, er zijn mensen die haar beschouwen als een crimineel, een moordenaar, iemand die in de gevangenis heeft gezeten… Hoe navigeert ze door haar leven met al die stemmen die haar omringen? Tegelijkertijd kijken we ook naar de maatschappij en proberen we te begrijpen waarom mensen zo geobsedeerd zijn door dit idee van één persoon die in deze verschillende hokjes is gestopt.
Heeft Sheela Wild Wild Country bekeken?
‘Nee’, zegt ze. ‘Ik heb er niet naar gekeken; ik heb het beleefd. Het was een weergave van deze twee jonge mannen die de film hebben gemaakt. Het is hun interpretatie van mijn leven. En mensen mogen hun interpretaties, meningen en standpunten hebben. Daar bemoei ik me niet mee.’
Geboren in Vadodara als jongste van zes kinderen, was Sheela 16 toen ze naar de Verenigde Staten verhuisde en zich aansloot bij de beweging rond Osho. Hoe heeft ze als 16-jarige door deze intense, bizarre wereld genavigeerd?
‘Voor mij was het heel gemakkelijk. Ik werd verliefd op de man. Ik hoefde er niet over na te denken. En ik had niet de intelligentie om erover na te denken of te twijfelen. Mijn zus zegt vandaag nog tegen me, op 70-jarige leeftijd: “Je bent zo dom.”‘
Haar broers en zussen, onthult ze, hebben Osho wel ontmoet. ‘Zij hebben Osho ontmoet met hun eigen idee van Osho, met hun eigen ervaring van Osho. Maar dat heeft niets met mij te maken. Het was hun ontmoeting met Osho. Bij mijn ontmoeting met Osho smolt ik. Zij smolten niet. Dat is het verschil. En ze noemen mij dom.’
Terug in de jaren ’80, in de schijnwerpers gezet, omgaan met een vijandige lokale gemeenschap die niet al te vriendelijk was met de komst van de ‘oranje mensen’, lokale wetshandhaving, machtsstrijd binnen de commune, beschuldigingen van criminele activiteiten, allemaal terwijl ze probeerde Osho’s commune uit te breiden, waren er momenten van zelftwijfel?
‘Ik was overtuigd,’ zegt ze, ‘ik was 100 procent overtuigd, en ik werd verliefd op hem. En ik had geen twijfels. Ik heb wat dat betreft nog steeds geen twijfels. Ik was niet bang voor hem. Ik gaf mijn mening. Gelukkig kreeg ik de kans om zijn secretaresse te zijn, zodat we konden praten zoals jij en ik. En ik kon hem alles vragen wat ik wilde, maar tegelijkertijd had ik veel respect en liefde voor zijn genialiteit. Ik had geen twijfel. Ik was geen doorsnee volgeling; ik volgde hem niet omdat ik op zoek was naar gemoedsrust of verlichting. Nee. Ik was verliefd op deze knappe man. Wat kan ik zeggen? Zo simpel is het.’
‘Knap!’ Batra zegt het ongelovig.
‘Voor mij was hij knap,’ zegt Sheela lachend.
‘Je kon niet eens onder zijn baard kijken,’ wijst Batra uit.
‘Dat hoefde ik ook niet. Ik was blij met zijn ogen.’
Als we elkaar ontmoeten is ze bijna een maand in India. Ze is verbijsterd over het verkeer (‘de chauffeurs hier moeten een zesde zintuig hebben’) en mist het vroeg naar bed gaan (‘gewoonte van een oude vrouw’) en mist India niet als ze weer thuis is. Thuis is Maisprach, Zwitserland, waar ze twee verzorgingstehuizen runt, Matrusaden en Bapusaden, die het grootste deel van haar tijd in beslag nemen.
‘Ik heb maar één hobby – mijn werk,’ zegt ze. ‘Dat maakt het een stuk eenvoudiger en makkelijker. Er zijn geen grote verlangens naar dingen die ik voor mijn gevoel niet zou kunnen doen.’
Zie ook: Searching for Sheela.
Youtube, 2:17 min.