NYOGEN SENZAKI EN PAUL REPS SCHREVEN BIJ HUN COMMENTAAR OP DE TIEN ZEN STIEREN IN HET BOEK ‘ZEN FLESH, ZEN BONES’:
‘MOGE DE LEZER, NET ALS DE CHINESE PATRIARCH, DE VOETSPOREN VAN ZIJN POTENTIËLE ZELF ONTDEKKEN, EN DE STAF VAN ZIJN DOEL EN DE WIJNKRUIK VAN ZIJN WARE VERLANGEN DRAGEN, DE MARKT BEZOEKEN EN DAAR ANDEREN VERLICHTEN’.
GELIEFDE OSHO, WAT IS HET DOEL EN HET WARE VERLANGEN DIE ZE AANGEVEN? HUN COMMENTAAR LIJKT IN TEGENSPRAAK TE ZIJN MET UW UITLEG.
Ik weet niet wat de innerlijke betekenis is van Nyogen Senzaki en Paul Reps, omdat hun harten voor mij niet beschikbaar zijn. Ik heb ook hun woorden gelezen en vroeg me af waarom ze zonder uitleg woorden gebruiken die op zichzelf betekenisloos zijn.
Welk doel? Het leven heeft geen doel. Alleen al het gebruik van het woord ‘doel’ laat zien dat deze mensen, Senzaki en Paul Reps, de betekenis van Zen niet begrepen hebben. Zen is zich verheugen in doelloosheid. Wat is het doel van een bloem? Welk doel heeft het opkomen van de zon? Met welk doel ben jij hier? Voor mij lijkt er geen doel te zijn. Ik heb diep genoeg gekeken in elke hoek van mijn wezen — er lijkt helemaal geen doel te zijn, en ik beschouw dat als een grote vrijheid.
Als er een doel zou zijn, dan zou je in slavernij zijn, dan zou er een bestemming zijn die je moet vervullen. Dan zou je een mislukking kunnen zijn. Elk doel creëert mislukkingen en successen. Maar als er geen doel is, is niemand een mislukking.
Waar je ook terechtkomt, dat is de plaats waar je voorbestemd was om te eindigen. Waar je boot je ook heen leidt en waar de rivier ook heen stroomt, dat is de richting.
Als je een richting hebt, zul je in conflict komen met vele richtingen. Heb geen richting en heb geen verlangen. Dat betekent niet dat je verlangen moet onderdrukken, het betekent gewoon dat je je in elk verlangen moet verheugen, dat je je in elk moment moet verheugen. Wat er ook beschikbaar is, wat er ook op je pad is gekomen, heb lief, wees vriendelijk. Stel geen eisen aan het bestaan, anders zul je lijden. Al diegenen die in ellende leven, leven in ellende om de simpele reden dat ze denken dat er een bepaald doel vervuld moet worden, een bepaald succes behaald moet worden, een bepaalde ambitie. En wanneer het niet bereikt wordt — en de kans is groter dat je het niet bereikt — zul je in ellende verkeren. En zelfs als je het bereikt, maakt het niet uit, je zult in de ellende zitten. Je zult in de ellende zitten omdat je zult merken dat er niets bereikt is wanneer je het bereikt.
Je bent de rijkste man ter wereld geworden en plotseling merk je dat je omringd bent door allerlei troep. Je kunt niet leven als je probeert rijker te worden. Je zult rijker zijn als je leeft. Leef elk moment zo intens mogelijk en je zult rijker zijn. Maar als je leeft voor rijkdom, dan is het altijd morgen, overmorgen… en je verspilt al deze waardevolle momenten, je wordt elk moment armer. Je vergeet de taal van het leven in het heden, en dat is de enige armoede. Ik ken geen andere rijkdom dan elk moment te leven zonder je druk te maken over het verleden dat er niet meer is, en zonder te verlangen naar de toekomst die er nog niet is.
Leef! Wanneer die komt, zul je ook in staat zijn om die te leven. Je zult efficiënter zijn in het leven van morgen als je vandaag intens leeft.
Ik weet dus niet wat Paul Reps en Senzaki bedoelen met ‘doel’. Wat Zen betreft is er geen doel. En ik weet niet wat ze bedoelen met ‘de wijnkruik van zijn ware verlangen’. Zen kent de wijn, maar die is niet van verlangen, maar van stilte. Het is van een verlangenloze verdieping van je leven. Het is een stil lied zonder klanken. Het is muziek zonder instrumenten. Het is puur zijn. Op zo’n moment waar zijn en niet-zijn gelijkwaardig worden, zijn hun aanwezigheid en afwezigheid synoniem. Je bent zo aanwezig dat je bijna afwezig bent, of omgekeerd — je bent zo afwezig dat je totaal aanwezig bent.
Luister liever naar je eigen hart dan naar Senzaki en Paul Reps. Wanneer je niet meer bent, ben je. Wanneer je niet meer bent, ben je de hele uitgestrektheid van het bestaan. Wanneer er geen verlangen is, ben je vervuld. Het is niet zo dat een verlangen vervuld moet worden. Wanneer er geen verlangen is, wanneer je de kunst geleerd hebt om in een niet-verlangend moment te blijven, ben je vervuld. Wanneer je niets doet, is je handeling volmaakt. Alleen niet-doen kan volmaakt zijn. Elk doen is gedoemd om onvolmaakt te zijn. Geen mens is in staat iets perfect te doen. Perfectie is verbeelding. Het leven bestaat uit allerlei onvolmaaktheden. Je moet van het onvolmaakte houden en je moet het onvolmaakte respecteren — niet alleen in anderen, maar ook in jezelf.
Waar Paul Reps en Senzaki aan denken — de wijn van verlangen — heeft niets met Zen te maken. Zen kent één wijn en die hebben jullie allemaal geproefd. Het is de wijn die voortkomt uit de stille, meditatieve extase van je wezen. Het heeft niets te maken met verlangen. Het heeft niets te maken met een doel. Elke dag, wanneer je het punt van je diepste wezen bereikt waar alles stil is, waar je niet eens kunt zeggen dat je bent, ontstaat er een pure isheid, onbegrensd, een enorme dronkenschap. Ik heb het goddelijke dronkenschap genoemd. Dat is de enige wijn die ik ken. En ik denk dat Paul Reps of Senzaki de essentie van Zen niet begrijpen, anders zouden ze niet zulke verkeerde woorden hebben gebruikt.
Osho: The Zen Manifesto #3