Osho, Is het mogelijk dat u niet verlicht bent?
Als dat zo is, zou dat dan enig verschil voor mij maken?
Het is niet alleen mogelijk, het is absoluut zeker: dat ‘ik’ niet verlicht ben. Verlichting vindt alleen plaats wanneer ‘ik’ niet verlicht ben. Vandaar dat ‘ik’ niet verlicht kan zijn. Ofwel ik ben, ofwel verlichting is – beide kunnen niet samen zijn. Dat is een onmogelijkheid, dat ligt niet in de aard der dingen.
Boeddha zal zeggen: aes dhammo sanantano, dit is de ultieme wet van het leven.
‘Ik’ kan niet verlicht worden. ‘Zijn’ is de barrière, niet de brug. Het belemmert; in feite is het de enige belemmering. Oplossen, ‘niet zijn’, dat wordt de brug. Vandaar dat het woord dat Boeddha gebruikt voor verlichting enorm veelzeggend en mooi is. Het bevat de diepste waarheid die ooit is uitgesproken, maar het is onvertaalbaar. ‘Verlichting’ is er een verre echo van. Het woord verlichting zelf geeft je een heel ander gevoel.
Boeddha’s woord is nirvana. Nirvana betekent ophouden – verdwijnen! Letterlijk betekent het wanneer je een kaars uitblaast, wanneer het licht van de kaars uitgeblazen wordt, wanneer het licht verdwijnt. Je kunt niet vragen waar het is gebleven. Je kunt niet zeggen waar het nu is. Het is er gewoon niet meer. Dit is nirvana: het verdwijnen van het licht.
‘Verlichting’ geeft je net de tegenovergestelde betekenis: het geeft je het gevoel dat ‘jij’ verlicht wordt, dat ‘jij’ vol licht wordt, dat de duisternis verdwijnt, niet ‘jij’. Jij blijft. In feite ben ‘jij’ veel meer dan je daarvoor was. Voorheen was je verborgen in duisternis. Nu is alle duisternis verdwenen en wordt je wezen onthuld.
Boeddha zegt dat er geen wezen in je is. Je bent, een niet-wezen: anatta is zijn woord. Anatta betekent: niet zelf, niet ziel, niet wezen. Hij ontkent niet alleen het ego, hij ontkent elke mogelijkheid van het ego. Anders is het ego zo sluw dat het steeds weer terug zal komen. Het zal subtiele manieren vinden om je te grijpen. Het zal komen in de naam van ‘het zelf’. In feite komt het heel luid in de naam van ‘het zelf’.
Gewoonlijk schrijven mensen ‘zelf’ met een kleine letter z, en de mensen die filosoferen over de ultieme realiteit beginnen Zelf met een hoofdletter Z te schrijven. Het wordt ego uitvergroot! Het wordt ego versierd. Het is ego dat doet alsof het heilig is. Het is ego dat doet alsof het eeuwig is.
Boeddha gebruikt de woorden niet-zelf, niet-ziel, niet-zijn. Hij laat het ego geen mogelijkheid om opnieuw te ontkiemen. Hij kapt het simpelweg bij de wortels af. Vóór Gautama de Boeddha was dit nog nooit zo efficiënt gedaan. Mijn begrip, mijn ervaring, is precies hetzelfde: nirvana kan door niemand opgeëist worden. Het op te eisen is het te vervalsen.
De Upanishads zeggen:
Zij die weten kunnen niet opeisen,
en zij die opeisen kunnen niet weten.
De kenner kan niet zeggen ‘ik weet’, want in het weten smelt het ‘ik’. Er is niemand om op te eisen. Er is niemand om op te scheppen.
Daarom kan ik maar één ding zeggen: het is absoluut zeker dat ‘ik’ niet verlicht ben. Wat verlicht is, ben ik niet, het gaat het idee van ‘ik’ te boven. Het overstijgt het ego en in die zin ben jij ook verlicht. Misschien weet je het niet, dat is iets anders. Weten of niet-weten maakt niets uit voor je natuur. Je natuur blijft dezelfde, precies dezelfde.
Wanneer je verlicht wordt, word je geen nieuw persoon. In feite win je niets, je verliest alleen iets. Je verliest je ketenen. Je verliest je gebondenheid. Je verliest je ellende en je blijft verliezen.
Verlichting is een proces van verliezen. ‘Jij’ wint niets. Wanneer er niets meer te verliezen valt, is die toestand nirvana. Die staat van volkomen stilte kan verlichting worden genoemd. Ik eis niets op.
Osho: Come, Come, Yet Again Come #7. Freedom is the Highest Value.
Image by Tân Quản from Pixabay.